Raporlaştırma, Bilim ve Bilim Yuvaları
⚠️Yazıda dipnot sayılarının üzerine tıklarsanız açıklamaları okuyabilirsiniz.
Bu yazımda; bilimsel çalışmalara ait raporların kabul edilip paylaşıldığı çevrimiçi platformların özellikle teknolojinin imkanlarından yararlanmama inadını ele aldım.
Teknolojinin harikalar yarattığı şu dönemde; bilimsel çalışmaların geleneksel bile diyemeyeceğim “kadim” yöntemlerle raporlaştırılması, üzerinde düşünülmesi gereken bir husus.
Doğrusunu söylemek gerekirse bu husus (bilimsel çalışmaların gönderildiği dergilerin bilimin nimetlerinden yararlanmayıp araştırmacıları ilkel süreçlere sevk etmesi) beni tedirgin ediyor! Bazı soru (sitem) cümleleriyle ne demek istediğimi detaylandırmaya çalışayım:
– Bir araştırmacı, çalışmasını göndereceği derginin1ki çalışmasını hangi dergiye göndermesi gerektiğine karar vermesi veya çalışmasını göndermeyi düşündüğü dergiye göre hazırlaması ayrı bir husus formatlarıyla2atıf-yazım-görsel-tablo-veri, vb. uğraşarak neden vakit kaybeder! Bu soruya (veya sitemli sözüme) “Biz eskiden daktiloyla çok zor şartlarda yazıyorduk, araştırmacı dediğin üşenmemeli; ah bu gençler ne kadar da üşengeçler” diyenleri duyar gibiyim…
– Dergiler web-sitelerini, araştırmacının doğrudan o web-sitesinde online makale oluşturacak şekilde neden güncellemezler! Bu sayede araştırmacı pdf/docx uzantılı bir dosya yüklemek yerine derginin sistemine (veri tabanına) doğrudan çalışmasını yükleyebilir, ayrıca bunu yaparak şekil3atıf sistemi, karakter boyutu, satır aralık boşlukları vb. hatalarının da önüne geçilmiş olur. Bu bahane her ne kadar inandırıcı olmasa da varsayalım ki dergilerin bunu yapmak için bütçeleri yok; peki örnek makale şablonları (dotx) hazırlanamaz mı? İnanın bunları yazarken utandığımı (yüzümün kızardığını) ifade etmem gerek.
– “Yapay Zekâ” kavramının zihnimize kazındığı şu dönemde dergilerin en iyi yapabildiği şey web-sitelerine makalenin nasıl hazırlanması gerektiğine dair onlarca sayfadan oluşan hazırlama rehberi koymaları mıdır? Araştırmacı derginin web-sitesine neden belge yüklemek zorunda? “Yapay Zekâ” kavramını ele alan makalelerin yayımlandığı dergilerin web-sitelerinde neden yapay zekâ emaresi göremiyoruz… Raporlaştırma bilimsel sürecin önemli bir parçası ise neden bilimi raporlaştırma sürecinde göremiyoruz…
– Bilimsel çalışmaların raporları Docx ve PDF formatlarına mahkûm mudur? Araştırmacılar çalışmalarını görsel (ses ve video) olarak raporlaştıramayacak mı; 2023 yılında neredeyse herkesin her şeyi videolardan takip ettiğini hesaba katacak olursak buna engel olan şey nedir? Örneğin science.youtube.com gibi bir hizmetin açılmasını mı bekleyelim? Neden koca koca bilimsel dergiler teknolojiden bu kadar uzakta… Oldu olacak araştırmacıların raporlarını daktilo ile yazmaları zorunlu kılınsın…
Peki bu sorun sadece bilimsel dergilerde mi? Şimdi size “bilim yuvaları” diye adlandırdığımız bir üniversiteden43 yıldır burada görev yapıyorum örnek vereceğim.
07.09.2022 tarihinde Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Müdürüne bir e-posta gönderdim. Gönderdiğim e-postayı ne bir eksik ne bir fazla aynen alıntılayarak paylaşıyorum.
Kıymetli Hocam merhaba.
Adım Serdar UZUN, Demre Dr. Hasan Ünal MYO’da görev yapıyorum ayrıca lisansüstü öğrencisiyim.
Sizi (hem üniversitemizden hem de medyadan takip eden bir öğrenci ve personel olarak) Enstitünün başında görmek mutluluk verici.
Hem öğrencilere hem de araştırmacılara yarar sağlayacağını düşündüğüm birkaç önerimi sunmak istiyorum.
– Enstitümüz sayfasında çevrimdışı birçok form paylaşılmakta, bu formların bir kısmı (Dersler Kataloğu, Ders Görevlendirmeleri vb.) içerik açısından oldukça hacimli ve Word formatında. Artık birçok kurum bu formları elektronik olarak sistemlerine (veri tabanlarına) girmekte ve bu şekilde paylaşmaktadır. İlgili dosyalar çevrimdışı paylaşılacaksa da en azından xlsx formatında olursa okuyucu açısından daha sağlıklı olur. Örneğin “2021-2022 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI GÜZ YARIYILI DERS GÖREVLENDİRMELERİ” dosyası 70 sayfalık doc uzantılı bir dosya, bunu incelemek gerçekten zor, xlsx olursa filtreleme gibi özelliklerden yararlanılabilir.
– Birtakım dokümanların (tez vb.) nasıl hazırlanacağını ekran görüntüleri ve metinlerle açıklayan formlar var, bunun yerine ve buna ek olarak istenilen formatta örnek taslak dosyalar hazırlansa çok daha yararlı olur, bu sayede araştırmacı o taslak dosya üzerinden çalışmalarını tamamlar.
– Malumunuz araştırmacılar artık mendeley gibi kaynak ve atıf araçları kullanmakta ve birçok üniversite birimlerin istediği atıf ve bibliyografya talebine göre bu uygulamaların atıf formatlarını (style) hazırlamakta. Enstitümüz de (örneğin mendeley için) istenilen (stye) formatı hazırlayabilir veya hazırlattırabilir, bu sayede öğrenciler ve araştırmacılar gönül rahatlığıyla çalışmalarını tamamlayabilir. Örnek olarak Uludağ Üniversitesine bakılabilir: https://www.youtube.com/watch?v=AIRPPlhqC6E
– Danışman seçimi ve değişimi gibi işlemlerin kâğıt ortamından elektronik ortama geçirilmesi, işlemleri hızlandıracağı gibi öğrenci ve öğretim üyelerine de zaman kazandıracaktır.
– Yine malumunuz, araştırmacılar ve öğrencilere rehberlik etmesi için hazırlanan formlardan ziyade infografik içerikle görsel tanıtımların yapılmasının daha yararlı olacağı kanaatindeyim. Deneyimlerimle sabit olduğu için şunu rahatlıkla ifade edebilirim: Belli dönemlerde, özellikle öğrencilerden, yoğun sorular gelir. Bazen de bu sorulara yanıt verecek muhatap bulmak kolay olmamaktadır. Bu soruların nelerle ilgili olduğunu tahmin etmek zor değil;
1. İlk kayıt, yenileme ve ders kayıt işlemleri
2. Öğrenci kimlik kartları
3. Danışman seçimi ve değişimi
4. Yeterlilik işlemleri ve süreci
5. Tez yazımı ve süreci
6. Mezuniyet
7. ….
Bunları formlarla anlatmak pek tabi bir tercihtir, ancak enstitü sayfası formlar yığını haline gelmiş durumda, bunun yerine enstitünün sayfasında, resmi sosyal medya hesaplarında ve OBS sisteminde görsel (screen capture) tanıtımların yapılması büyük bir ihtiyacı karşılayacaktır.
Kıymetli Hocam bu önerilerim dışında özellikle Bilgi İşlemi ilgilendiren farklı hususlar da var onları da uygun bir zamanda ilgililerle paylaşmayı düşünüyorum.
Bunları neden belirtme ihtiyacı duyduğumu da ifade etmek isterim. Yaklaşık 10 yıl kadar İçişleri Bakanlığı’nın önemli birimlerinde görev yapmış ve birçok projenin tasarımında bizatihi rol almış biriyim. Bürokratik ve kâğıt üzerinde yürüyen işlemlerin e-devlete geçirilmesinde de oldukça katkım bulunmaktadır. Bu itibarla güzel üniversitemizde de artık bazı işlemlerin daha hızlı ve daha verimli olması yönünde adımların atıldığını görmeyi diliyorum.
Uzunca bir yazı oldu, ifade hatalarım için bağışlayın.
Size kolaylıklar dilerim. Sağlıcakla kalın.
E-postaya yanıt veren oldu mu? Hayır.
Yine aynı üniversiteye ait bir sorunu dile getirmek istiyorum. Mendeley Eklentisi ve Word.
28.07.2022 ve 12.08.2022 tarihlerinde Bilgi İşlem Dairesindeki teknik personellere sorunu ifade eden e-postalar gönderdim, sorun anlaşılır olsun diye ekran video kaydını da eke koydum. Yanıt veren oldu mu? HAYIR. Bunun üzerine ben de 17.01.2023 tarihinde 555746 sayılı dilekçem ile yaşanan5sorun bana özel değil, genel bir sorun Mendeley Eklentisi sorununun çözülmesi için resmi dilekçe ile yazı yazmak sorunda kaldım. Merak edenler için dilekçemi aynen buraya ekliyorum:
Malumunuz akademik çalışmalarda sık kullanılan Mendeley Desktop 2022 Eylül ayı itibariyle Mendeley Reference Manager adlı yeni bir uygulamaya geçti ve bu yeni uygulama Windows mağazasında bulunan Mendeley Cite isimli ücretsiz bir Word eklentisiyle çalışıyor.
Ancak https://appsource.microsoft.com/tr-tr/product/office/wa104382081 adresinde yer alan Mendeley Cite adlı eklentiyi Word’e kurmaya çalıştığımda; “EKLENTİ HATASI: Bu özelliği kullanmak için gereken hizmet kapalı. Gizlilik ayarlarınızı denetleyin.” uyarısı çıkıyor, gizlilik ayarlarını değiştirince de; “Microsoft 365, Office Mağazası Eklentilerinin bireysel olarak edinilmesini ve yürütülmesini önleyecek şekilde yapılandırılmıştır.” uyarısı çıkıyor.
Yukarıda bahsettiğim sorunu Word’de sadece akdeniz.edu.tr uzantılı kurumsal hesabımla oturum açtığımda yaşıyorum, kişisel Microsoft hesabımla Word’de oturum açtığımda eklenti yüklenebiliyor. Group Policy’nin eklenti yüklenmesini engelleyecek şekilde ayarlanmasından olsa gerek, kişisel hesabımla eklentiyi yüklesem bile akdeniz.edu.tr uzantılı hesabıma geçiş yaptığımda eklenti otomatik kaldırılıyor. İfade etmeye çalıştığım sorunu ve bu sorunun ekran video kaydını 28.07.2022 ve 12.08.2022 tarihlerinde xxxxx@akdeniz.edu.tr, xxxxx@akdeniz.edu.tr, xxxxx@akdeniz.edu.tr, xxxxx@akdeniz.edu.tr ve xxxx@akdeniz.edu.tr e-posta adreslerine göndermeme rağmen herhangi bir çözüm veya geri bildirim olmadı. Açıklamaya çalıştığım sorunun ekran video kaydı ve e-posta yazışmalarının ekran görüntüleri ekteki sunuda yer almaktadır. Sorunun giderilmesi amacıyla dilekçemin Bilgi İşlem Daire Başkanlığı’na gönderilmesi hususunda gereğinizi arz ederim.
Pek yazıya yanıt geldi mi? HAYIR.6Sorunu ilettikten 1 yıl sonra yani 08.08.2023 itibariyle Mendeley sorunu düzeldi.
Canımı tam olarak yakan 2 şey den biri şu: Ne “bilim yuvası” mahlaslı üniversiteler ne de bilimsel dergiler teknolojinin nimetlerinden yararlanmıyor; yaralanmadığı gibi yararlanmak isteyenlere de kulak vermiyor. Canımı yakan diğer bir husus ise görev yaptığım kuruma7hem akademik hem de idari personele sesimizi iletemeyişimiz veya sesimizi duymalarına rağmen sağırı oynamaları. Geçmişte çok farklı kurum ve kuruluşlarla toplum yararına çok büyük projelerde yer alan biri olarak şu ana gördüğüm en büyük kurumsal/örgütsel iletişim sorunu görev yaptığım üniversitede. Sorunları dile getirdiğimizde aldığımız yanıt ise daha da içler acısı: Yapacak bir şey yok burası böyle; yel değirmenlerine savaş açma!
Yazmak istediğim çok şey var ama beyhude olacak düşüncesiyle şimdilik kısa kesiyorum.
📅 15.06.2023
